Doorgaan naar hoofdcontent

Jan Radier (1858-1882)

De tekenaar die omkwam door een val van zijn fiets. 

Uit de inboedel van het ouderlijk huis dook een kistje met oude foto’s op. Een stukje stamboom van moeders kant. Sommige foto’s zijn al honderdveertig jaar oud.

Nu ik hun gezichten ken, zou ik van alles over hen willen weten. Helaas is iedereen die daar ook nog maar iets over zou kunnen vertellen, dood en begraven. Ik zal het moeten doen met de snippertjes informatie uit familiepapieren en archieven.

Deze blogpost is voor alle verwanten, en voor iedereen die het leuk vindt om het leven van voorouders uit te pluizen. 



Mijn zoektocht begint bij Jan, de jongere broer van mijn overgrootvader Hendrik Radier.

Jan is tragisch aan zijn einde gekomen. Hij was pas 24 toen hij in 1882 overleed door, zoals de kwartierstaat vermeldt, ‘een val van zijn fiets’. Mijn vader vertelde ooit met enig leedvermaak dat een van mijn voorouders verongelukt was met zijn vélocipède, zo’n fiets met een reusachtig voorwiel en een hoge opstap, en ik vraag me af of hij misschien deze Jan bedoelde. Gezien de tijd zou het kunnen: de ‘hoge bi’ was toen populair.

Hoe zag Jans korte leven eruit? Ik begon met de informatie uit de kwartierstaat. Jan werd geboren op 29 juni 1858. Hij had een drie jaar oudere broer, Hendrik. Er kwam in 1860 nog een zusje bij, Christina, en veel later, in 1872, nog een broertje, Herman. Hij overleed vijf dagen na zijn geboorte. 


Jonge heeren instituut in Voorburg

Hun ouders waren Janna Hermina Lucretia Meyer en Hendrik Heere Radier, ingenieur-directeur van de fabriek voor de Marine en het Stoomwezen in Soerabaja. Toen Hendrik in 1866 naar Indonesië vertrok, reisden zijn vrouw en zesjarige dochter Christina mee. De jongens, elf en acht jaar oud, bleven in Nederland en gingen volgens de kwartierstaat naar een kostschool, ‘het Jonge heeren Instituut’ in Voorburg, gevestigd in een statig buiten aan de Vliet met de prachtige naam ‘In de wereldt is veel gevaer’. (‘In de wereld is veel gevaar’, wat ook betekent: ‘In de wereld wordt veel gevaren’ aangezien het buiten in 1790 werd gebouwd voor een schipper).

In de voormalige kostschool zitten nu appartementen. Een van de huidige bewoners, Kees van der Leer, geeft in 2018 in het tv-programma ‘BinnensteBuiten’ een rondleiding door zijn appartement. Hij heeft verschillende foto’s uit de kostschoolperiode, waaronder een van het speelplein waar jongetjes in halflange donkere broeken en lichte bloesjes haasje over doen. Wie weet staan Jan en Hendrik er wel tussen. Hoe moet dat geweest zijn voor die twee jongens, samen op kostschool in Voorburg, terwijl de rest van het gezin ver weg in Nederlands Indië zat?

Polytechnische school in Delft

Hendrik ging in 1874 rechten studeren in Amsterdam, Jan was volgens zijn overlijdensakte ‘teekenaar’, en volgens de kwartierstaat ‘student’. 
In de kranten vind ik dat hij in juli 1878 slaagde voor zijn examen aan de hogere burgerschool in Amsterdam, en drie jaar later, in juni 1881, slaagde hij voor het overgangsexamen B aan de polytechnische school in Delft, 'art. 63 en 64, scheepsbouwkundigen en werktuigbouwkundig ingenieurs'.
In de overlijdensadvertentie van zijn vader in augustus 1881 staat dat Jan (en ook zijn broer) in Delft woonden. Volgens het bevolkingsregister van Delft stond Jan daar inderdaad sinds september 1878 ingeschreven. Ik vind geen adres. 

Vanaf november 1881 woonde Jan in Rotterdam, volgens het bevolkingsregister aan het Bolwerk 7. Achter het adres staat nóg een naam gekrabbeld. Ik kan hem met enige moeite ontcijferen: ‘Buskop’. In een adresboek voor Rotterdam uit 1886 vind ik Buskop, hij was sigarettenfabrikant en winkelier.

Huurde Jan een kamer bij Buskop? Mogelijk was er een connectie via de kerk, Jan was Nederlands hervormd volgens het bevolkingsregister, en misschien was Buskop dat ook. Lang heeft Jan er niet gewoond, want hij vertrok in augustus 1882 en schreef zich in bij zijn moeder en zus. Zij woonden in ‘Wijk B, nummer 27’ in Delfshaven.

Wijk B in Delfshaven

Weduwe en dochter Radier streken daar in juli 1882 neer, enkele maanden na hun terugkeer uit Nederlands-Indië. Volgens de website van Joop Smits over de historie van Delfshaven, was wijk B waarschijnlijk Oud Delfshaven, het gebied rond de havens en de sluis en Schie.

In een advertentie in de krantendatabase Delpher vond ik na heel lang zoeken een advertentie uit 1836, waarin ‘wijk B’ verwijst naar de oostzijde van de Oude haven (nu Voorhaven). Nummer 27 was toen een ‘hecht en sterk huis, met open plaatsje en erve’.

Op een nog oudere kaart, een kadastrale kaart uit 1811-1832 van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (te vinden via website Smit), heette de oostzijde van de Oude Haven ‘Voorstraat’. Nummer 427 (dus niet 27) staat ingetekend tussen de Kerkhofsteeg (nu Piet Heynstraat) en de Langebrug Steeg (nu Tussenwater).

Op de website van Smit lees ik dat er een archief van Delfshaven te vinden is in het stadsarchief Rotterdam waarin ik op wijknummer naar personen kan zoeken, maar het schijnt dat er niet altijd een straatnaam wordt genoemd, en de panden uit die tijd zijn bijna allemaal verdwenen. Dus ik laat het hier even bij, zeker nu een bezoekje aan het archief vanwege corona toch niet mogelijk is. 


Misschien was Jan op de avond voor zijn dood, donderdagavond 7 september 1882, met vrienden op stap geweest. Keerde hij laat die avond terug, viel van zijn velocipède, en kwam ongelukkig op zijn hoofd terecht.

De val van de fiets is familie-overlevering, het overlijdensregister van Delfshaven vermeldt geen doodsoorzaak, alleen het tijdstip van overlijden: 'op 8 september 1882, voormiddags 6 uur, overleed in huis nummer 27, Wijk B, Jan Radier, oud 24 jaren, tekenaar, geboren te Amsterdam, wonende alhier, ongehuwd'.

In de kranten in heb ik niks kunnen vinden over een fataal fietsongeval. Misschien staat er een berichtje in een plaatselijke krant, de Delfshavensche Courant bijvoorbeeld, maar om die te kunnen lezen moet ik naar het stadsarchief in Rotterdam. Zoals ik eerder schreef: dat kan nu even niet vanwege corona ... 

Begraafplaats Crooswijk in Rotterdam

Jan werd begraven op begraafplaats Schoonderloo, vlakbij Delfshaven, waar in 1898 ook zijn moeder werd bijgezet. In 1902 ging Schoonderloo dicht en werden hun stoffelijke resten verplaatst naar begraafplaats Crooswijk.

Tussen de familiepapieren vind ik een handgeschreven briefje van doodgraver [Hermanus] Breevoort, gedateerd 2 October 1882. “Voor het make van een nieuw graf, en het opgrafe en overplaatse van het lijk” rekent hij 19,50 “zame”. 


Vreemd, blijkbaar is Jan tussen zijn begrafenis op 11 september 1882 op Schoonderloo en zijn overplaatsing naar Crooswijk in 1902, nog een keer verplaatst.

Ook raadselachtig: in 1917, vijftien jaar na hun overplaatsing naar Crooswijk, stond de grafzerk van Jan Radier en zijn moeder op begraafplaats Schoonderloo als een van de laatste stenen nog fier overeind. Grafschrift: ‘J. Radier, 29 juni 1858, overl. 8 Sept 1882, en J.H.L. Meijer, wed. H.H. Radier, geb. 23 Februari 1829, overl. 12 September 1898’. 

In 1923 is Schoonderloo geruimd.



Het graf op Crooswijk bestaat nog steeds, ontdek ik tot mijn verrassing. Met dank aan de website begraafplaatsenonline, dat keurig vak en nummer van het graf aangeeft. 


Eenmaal op de begraafplaats heb ik het graf zo gevonden. Het is een sobere lichtgrijze grafsteen, ‘Familie Radier’ staat erop, nog redelijk leesbaar, en daaronder C.P.C. Radier. Dat is de zus van Jan, Christina, die voluit ‘Christina Paulina Catharina’ heette. Jan en zijn moeder staan er niet op, maar ik neem aan dat zij er ook liggen. 

Zo is de cirkel rond. Dit is alles wat ik heb kunnen vinden over het korte leven van Jan Radier, de tekenaar die omkwam door een val van zijn fiets. 


Bronnen:

Eventueel later raadplegen: 
  • Delfshavensche Courant van begin september 1882 (in het Rotterdams stadsarchief)
  • Ook in het Rotterdams stadsarchief: archief toegang 3, archieven van de plaatselijke besturen van Delfshaven en Schoonderloo 1390 – 1886, inventaris 753. Lijsten van de bevolking volgens de wijken 1817 – 1853 en inventaris 754 1865 – 1884. Er is op het wijknummer te zoeken naar personen (bron: website van Joop Smits over historisch Delfshaven)


Labels

Labels:

Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog