Maatschappelijk debat over embryo-onderzoek

Verruim de Embryowet, zodat onderzoekers embryo's kunnen kweken. Dat was een duidelijke boodschap, bij het rondetafelgesprek in juni tussen Kamerleden, onderzoekers en ethici.

Onderzoekers mogen nu alleen ‘restembryo’s’ gebruiken, embryo’s die overblijven na een ivf-behandeling. Voor sommige onderzoeken zijn deze embryo’s niet zo geschikt. Bijvoorbeeld voor onderzoek naar kweekmedia, de vloeistoffen waarin men embryo’s legt bij een ivf-behandeling. Omdat kweekmedia mogelijk voor een lager geboortegewicht zorgen, zouden onderzoekers dit soort vloeistoffen graag op menselijke embryo's willen testen in plaats van zoals nu op muizenembryo's. 

Kweekverbod

Maar onderzoekers die zelf embryo's willen kweken krijgen te maken met het kweekverbod uit de Embryowet (2002). Dit verbod stond al twee keer eerder ter discussie, bij de evaluaties van de Embryowet in 2006 en 2012. Beide keren was het advies van de evaluatiecommissie om het kweekverbod te verruimen. Ook het adviesbureau dat in 2015 op verzoek van het ministerie van VWS onderzoek deed naar 'kweekembryo's', pleitte hier voor. In 2016 stelde VWS-minister Schippers daarom voor om kweekembryo’s toe te staan voor drie concrete klinische toepassingen. Tot een verruiming van de Embryowet kwam het alleen niet, want het nieuwe kabinet was verdeeld over de kwestie en wilde eerst een brede maatschappelijke discussie voeren over de ethische en maatschappelijke aspecten. Het legde dit vast in zijn regeerakkoord. 

Afgelopen zomer schetste de opvolger van Schippers, minister de Jonge, de contouren van zo’n discussie in de nota medische ethiek. Tijdens een overleg met de vaste Kamercommissie voor VWS lichtte hij de plannen verder toe. Behalve over kweekembryo’s zal het maatschappelijk debat over kiembaanmodificatie gaan, een ander onderwerp dat gevoelig ligt. Later volgen nog drie onderwerpen. 

Kiembaanmodificatie houdt simpel gezegd in: DNA in de cellen van een menselijk embryo aanpassen, bijvoorbeeld om een ernstige erfelijke ziekte te voorkomen. Het kind krijgt de ziekte niet, en zijn nazaten ook niet. Kiembaanmodificatie is nog lang niet aan de orde, het is zelfs verboden; de techniek verkeert in de onderzoeksfase. In 2017 adviseerden de Gezondheidsraad en COGEM (Commissie Genetische Modificatie) om ook voor onderzoek naar kiembaanmodificatie kweekembryo's toe te staan. 

Reageerbuisbaby's

Embryo’s kweken, de term stond al een krantenkop uit 1968, toen de Britse fysioloog Robert Edwards er net in was geslaagd om een eicel in een reageerbuis tot rijping te laten komen. Zijn volgende stap zou zijn om de eicel te bevruchten, en de laatste stap de terugplaatsing van de bevruchte eicel in de baarmoeder. Veertig jaar na de eerste reageerbuisbaby Louise Brown is de ivf-techniek, met wereldwijd meer dan tachtig miljoen ‘reageerbuisbaby’s’, behoorlijk ingeburgerd. Niemand kijkt er meer echt van op. De vrees in de jaren zestig voor gigantische labs met reageerbuisbaby’s, bleek ongegrond.

We moeten ons nu niet gek laten maken door visioenen van designbaby's en baby's op maat. Voor alle vrouwen en mannen die zonder technieken als ivf geen enkele kans zouden maken op een gezond kind, hoop ik op een 'vruchtbaar' maatschappelijk debat over kweekembryo's. 

NB
Voor het debat over kiembaanmodificatie ligt al een plan klaar. Het is nog niet bekend welke vorm het debat over kweekembryo’s zal krijgen.